wtorek, 27 marca 2012

Uświadamianie celów kształcenia.


 Wincenty Okoń pisał o znaczeniu świadomości celów kształcenia u uczniów w następujący sposób
„Świadomość tego, co należy przyswoić sobie w ciągu roku czy w ciągu jednej lekcji, pozwala uczniom na uporządkowanie własnego wysiłku, zapobiega przypadkowości i chaotyczności w pracy, stwarza perspektywę zdobycia pewnej wiedzy i zastosowania jej w życiu. Ta perspektywa, o ile ją dobrze uczniom uświadomić, może się stać bardzo wartościowym czynnikiem warunkującym ład wewnętrzny w pracy nauczyciela i uczniów na lekcji. Stanowić ona może linię przewodnią lekcji, czynnik zapobiegający rozpraszaniu uwagi mobilizujący klasę do pracy.”
Oznacza to, że jeżeli uczeń ma jasno sprecyzowane, co musi opanować w danym czasie, łatwiej mu uporządkować treści, rozplanować naukę. Znając swoje możliwości, dostosowuje do nich tempo nauki, nie musi uczyć się wszystkiego od razu. Ponadto jeżeli uczeń wie, co musi opanować i jest świadomy, w jaki sposób może tą wiedzę wykorzystać, do czego ona mu się w życiu przyda, to jego praca na lekcji będzie efektywniejsza. Będzie zmobilizowany do nauki, gdyż będzie miał motywację.

Czyli w procesie kształcenia istotny jest odpowiedni poziom świadomości jego celów zarówno uczniów, jak i nauczycieli. W związku z tym należy zadać pytanie, czym jest „świadomość celu”. I na to pytanie postaram się teraz odpowiedzieć. Otóż pojęcie świadomość jest trudne do zdefiniowania. Aby je wyjaśnić, należy odwołać się do filozofii oraz psychologii. Można wyróżnić co najmniej trzy przypisywane tej definicji odrębne znaczenia.
  • W pierwszym świadomość odnosi się do fenomenalnych doznań podmiotu;
  • W drugim rozumieniu świadomość to wiedza podmiotu o określonych właściwościach;
  • Trzecie rozumienie zostało najbardziej rozpowszechnione i mówi ono, że świadomość to przytomność lub stan czuwania, w odróżnieniu od snu czy stanu utraty przytomności.
Powyższe sposoby rozumienia tego tekstu zostały poddane analizie i badaniom. Na podstawie ich wyników M. Kowalczyk przyjął, że świadomość to  "subiektywna realność aktualnie doświadczana przez podmiot." Najprościej będzie podzielić tę definicję na dwie części. A więc: subiektywna realność oznacza, że świadomość jest dostępna wyłącznie jednemu podmiotowi. Natomiast dalsza część definicji, czyli aktualne doświadczanie wskazuje na to, że zadania o treściach świadomości są relatywizowane do wewnętrznego doświadczenia podmiotu w określonych momentach czasowych ( czyli, że poziom naszej świadomości zależy od tego, jaki bagaż doświadczeń mamy w danym okresie naszego życia).

Psychologia twierdzi, że podstawowe cechy czynności człowieka to ukierunkowanie i zorganizowanie. W mechanizmach ukierunkowujących i organizujących ważną rolę odgrywa informacja. Otrzymywane informacje przechodzą proces analizy i syntezy. W trakcie tych procesów wytwarzają się programy działania i dokonuje się kontrola wykonania (wytwarzamy sobie wtedy obraz sytuacji, przebiegu zdarzeń wewnętrznych, dzięki czemu możemy się wcześniej przygotować do zdarzeń, które dopiero nastąpią lub zaplanować, jakie kolejne czynności wykonamy w odpowiedzi na te zdarzenia).

W języku psychologii mówi się o schematach poznawczych, które ułatwiają człowiekowi antycypowanie, czyli przewidywanie przyszłych zdarzeń, i o schematach operacyjnych, które są wyrazem jego gotowości do wykonania określonych czynności w określonych warunkach. Przewidywanie zdarzeń spełnia funkcję ukierunkowującą przebieg czynności dzięki równoczesnemu procesowi kontroli. PROCES KONTROLI polega na tym, że porównujemy rzeczywistość z tym, co przewidujemy. Świadomość kieruje naszymi czynnościami dzięki temu, że jest subiektywnym obrazem świata i nas samych. Działanie tak rozumianej świadomości jest szczególnym przypadkiem działania informacji. Wpływ informacji na nasz przebieg czynności zależy od tego, w jakim stopniu to, co sobie uświadamiamy jest dla nas ważne i prawdopodobne. Istotnym czynnikiem w ocenie wartości celu i prawdopodobieństwa jego realizacji jest wzrost aktywności jednostki w miarę przestrzennego zbliżania się do celu. Ważna jest:
  • jasność celu
  • struktura celu ( ilość, jakość, powiązanie celów elementarnych)
Duże znaczenie ma też znajomość faktycznie osiąganych wyników (powodzeń lub niepowodzeń) oraz warunków, w jakich odbywa się dana czynność.Istotne jest również to, czy cel ustaliliśmy sobie sami, czy też został nam on narzucony. 

Uogólniając pojęcie świadomości jest to:
- subiektywny obraz świata i samego siebie
- kieruje przebiegiem czynności jako system o złożonej strukturze.
Wyróżniamy trzy takie systemy:
1) System posiadanych wiadomości, składających się na mniej lub bardziej zwarty obraz świata.
2) System wartości i ocen, postawy emocjonalne, moralne wobec różnych spraw.
3) System działań jakie człowiek potrafi wykonać.

Dwa pojęcia pomagają uczniowi zrozumieć treści, które przekazuje mu nauczyciel są to :
WIEDZA-stosunek do świata zewnętrznego
PRZEŻYCIA-psychika człowieka
Pojęcia te stanowią jedność u człowieka i wzajemnie się warunkują.

Nauczyciel i uczeń powinni w taki sam sposób rozumieć cele kształcenia. Nauczyciel powinien upewnić się, że treści, które przekazuje uczniom są tak przez nich rozumiane jak nauczyciel chciałby żeby były.

Praca ucznia na lekcji zależy od:
- chęci ucznia
-formy i jasności przedstawienia tematu ucznia
-dostosowania celów i zadań do umiejętności ucznia
-celów i zadań wyznaczanych przez nauczyciela

CEL UBOCZNY-jeżeli nie wiemy jaki jest cel ostateczny, to podczas wykonywania danej czynności szukamy sobie mniejszych celów, do których możemy dążyć.


Proces uczenia się wymaga od uczniów wzmożonego i długotrwałego wysiłku,stąd też zadaniem nauczyciela jest troska o stałe mobilizowanie uczniów do nauki. W praktyce szkolnej w małym stopniu zwraca się uwagę o motywowanie uczniów. Zamiast zachęcania uczniów do wysiłku umysłowego często stosuje się groźby i różne sankcje mające na celu zmuszenie ich do nauki.
Jak potwierdza doświadczenie i badania psychologiczne,tylko wtedy można zmobilizować do nauki,gdy momentem wyjściowym procesu nauczania staje się uświadomienie celów i zadań kształcenia oraz ukształtowanie u uczniów pozytywnej motywacji. 
Motywacja według definicji psychologów jest to stan służący nakierowywaniu działań jednostki na określony cel. 
Nie zawsze w postępowaniu nauczyciela uwidacznia się stała dbałość o właściwą motywację uczenia się. Nie zwraca się dostatecznej uwagi na zainteresowania uczniów treściami aktualnie przyswajanymi,na chęć osiągnięcia sukcesu,na ich potrzeby czy atmosferę pracy.
Bardzo ważną sprawą jest zastosowanie właściwych sposobów uświadamiania celów i zadań,dostosowanie ich do poziomu i możliwości intelelektualnej uczniów oraz podanie w zrozumiałej dla nich formie. Można stosować różne środki i sposoby w zależności od pomysłowości i możliwości nauczyciela. Duży wpływ na motywację uczniów może mieć urozmaicenie metod pracy poprzez rozwiązywanie problemów,stosowanie nowoczesnych środków dydaktycznych,wprowadzenie pracy grupowej czy wiązanie nauki szkolnej z życiem.
Działania i zabiegi nauczyciela związane z uświadamianiem celów i zadań kształcenia mają wzbudzić aktywność,która jest niezbędnym czynnikiem w procesie edukacji.


Bibliografia:
Franciszek Bereźnicki, (2007), Dydaktyka kształcenia ogólnego. Kraków: Oficyna wydawnicza IMPULS, s. 116 - 120


Prezentację przygotowały:
Paulina Świątkowska
Nikola Maligłówka
Kinga Jakubowska

wtorek, 20 marca 2012

Taksonomiczne ujęcia celów kształcenia ogólnego.

Pojęcie taksonomii:
  • z języka greckiego: TAKSISNOMOS =  TAKSIS(układ) +NOMOS(prawo)
  • termin zaczerpnięty z biologii  oznaczający naukę o zasadach klasyfikacji gatunków zwierzęcych i roślinnych
  • nauka o zasadach klasyfikacji, układach, hierarchii, porządku

            taksonomiczne =  hierarchiczne
                ujęcia celów          uporządkowania
                       kształcenie           celów edukacyjnych

Taksonomia charakteryzuje się:
a)poprawnością terminologii dydaktycznej
b)zwięzłością i jasnością haseł
c)zdefiniowaniem kategorii celów z przykładami zadań
d)jednoznacznym powiązaniem poszczególnych kategorii z czynnościami uczenia się     
e) hierarchiczną klasyfikacją od kategorii najniższych do najwyższych

5 klas kryteriów identyfikujących taksonomię według Cz. S. Nosala:
 -cechy sytuacji dydaktycznej 
-poziomy organizacji procesów informacyjno - komunikacyjnych uczącego się
-typy i poziomy organizacji procesów kontrolno - programujących
- rodzaje materiału nauczania
-typologie wyników końcowych

Taksonomia powinna być:
a)praktyczna (powinna być zrozumiała dla wszystkich i zawierać tylko cele edukacyjne)
b)kumulatywna (cele szczegółowe zawierają się w celach ogólnych, jest hierarchia  celów)
c)jasno sformułowana (cele dydaktyczne są jasno sformułowane)
d)poprawna (poprawność języka)

Funkcje taksonomii:
 a)społeczna 
-umożliwia określenie celów kształcenia
-pomaga ustalić ideał wychowania
b)organizacyjna
-umożliwia zaplanowanie długoterminowych działań
-umożliwia zaplanowanie realizacji celów

Taksonomiczne ujęcie celów edukacji jest ważne, ponieważ:
 -pozwala odpowiedzieć nauczycielowi na pytanie: czy osiągnął on zamierzony cel
- jest źródłem informacji jakościowej i ilościowej:
  informacja jakościowa (kategorialna)- określa czy bieżące czynności i ich cząstkowe wyniki zmierzają  we właściwym kierunku, zgodnie z zaplanowanym celem.
 informacja ilościowa(parametryczna)- pozwala odpowiedzieć na wiele pytań szczegółowych np. czy  zakres, struktura i trwałość przekazanej wiedzy jest zadowalająca
-porządkuje, kontroluje i wartościuje cząstkowe osiągnięcia uczniów
-w pomiarze pozwala uwzględnić warunki w jakich nastąpiły osiągnięcia uczniów
zwiększa ukierunkowanie i skuteczność działania nauczyciela
-ma wielostronne podeści do procesu kształcenia

Taksonomię  tworzy się w zakresie sfer:
a) dziedziny poznawczej
b)dziedziny emocjonalnej
c)dziedziny psychomotorycznej

Dziedzina poznawcza
Stworzona w 1956r. przez Benjamina Blooma. Obejmuje sześć poziomów:
  1. WIEDZA – opanowanie wiadomości różnego rodzaju takich jak fakty, pojęcia ogólne czy teorie.
  2. ROZUMIENIE- ukazywanie rozumienia faktów przez porządkowanie, porównywanie, opisywanie i tłumaczenie.
  3. ZASTOSOWANIE – rozwiązywanie problemów w nowych sytuacjach przez zastosowanie nabytej wiedzy
  4. ANALIZA – analiza informacji, ich podział na części i ustalenie stosunków między nimi. Wyprowadzenie dowodów i wniosków na poparcie twierdzeń.
  5. SYNTEZA – zestawienie informacji w nowy sposób przez łączenie elementów w nowe struktury lub proponowanie alternatywy rozwiązań.
  6. OCENIANIE -  przedstawienie i obrona opinii przez wyrażenie sądów o słuszności pomysłów lub jakości pracy w oparciu o założone cele. Rozważanie, dokumentowanie.
Dziedzina emocjonalna 
Opracowana przez zespół w składzie: Dawid R. Krathwol, Benjamin Bloom, Bertram B. Masia. Obejmuje pięć kategorii:

  1. RECEPCJA- odbiór bodźców emocjonalnych z odpowiednim nastawieniem, chęcią oraz uwagą wybiórczą lub dowolnie skierowaną. Uczący się powinien przyswoić ze zrozumieniem m.in. dźwięki, wydarzenia, rozmiary
  2. DZIAŁANIE – z wyrażaniem na nie zgody, z chęcią działania i zadowoleniem z podjętego działania. Znajomość instrumentów, instrukcji, przemówień, twórczości artystycznej itd.
  3. WARTOŚCIOWANIE – akceptacja wartości, wiara i zaangażowanie w nie i poświęcenie im. Inną formą aktywności na rzecz uznawanych wartości jest ich obrona wyrażona w dyskusjach czy protestach rezultatem czego jest często członkostwo w grupach czy twórczość artystyczna.
  4. ORGANIZACJA- pojęciowe ujęcie wartości i tworzenie systemu wartości. Umiejętności potrzebne na tym poziomie to definiowanie, formułowanie, dyskutowanie. Efektami są: strategie, kryteria, standardy
  5. WYBÓR WŁASNEGO SYSTEMU WARTOŚCI – podporządkowanie postępowania wartościom, które stają się cechami osobowymi. Ukształtowanie wartości zmieniają się w światopogląd.
Dziedzina psychomotoryczna
Sfery taksonomii psychomotorycznej obejmują 5 etapów:
Etap 1 – pobudzenie zmysłowe
Etap 2 – nastawienie umysłowo-emocjonalne
Etap 3 – działanie pod czyimś kierunkiem
Etap 4 – automatyzacja
Etap 5 – działania kompleksowe

Jednak nie wszyscy twórcy taksonomii tej grupy wyodrębniają wszystkie wymienione etapy.

Taksonomie opracowane przez polskich autorów:

Trud opracowania taksonomii podjęli również polscy autorzy: Wincenty Okoń, Bolesław  Niemierko, Kazimierz Denek.

Według Okonia, taksonomie są to cele kształcenia, które można poddać pomiarowi za pomocą testów dydaktycznych. Bardzo istotne jest to, że uczeń samodzielnie może dokonać oceny tego co zrobił, jakie postępy uczynił oraz to, że samodzielnie będzie mógł zdobyte umiejętności wykorzystać w praktyce.

Taksonomia celów kształcenia według K. Denka propaguje model wykształconego Polaka, który zdobywa wiedzę na różnych polach. Nowo zdobyte wielowymiarowe kwalifikacje posłużą do przygotowania człowieka do nowych ról społecznych, zawodowych, nauczą jak pracować i jak żyć oraz wskażą czym kierować się w życiu, przekażą wartości moralne czy też duchowe. Człowiek musi przystosować się do rzeczywistości, ale posiadając pewną wiedzę będzie mógł ją również zmieniać i udoskonalać.

Taksonomie celów wg. Bolesława Niemirki   :
a)      taksonomia celów nauczania
b)      taksonomia celów wychowania
c)      taksonomia celów praktycznych

Taksonomia celów nauczania B. Niemierki:
Stosunkowo dużą popularność zdobyła taksonomia B. Niemierki. Przy czym odnosi się to do celów nauczania. Autor przedstawił ją po raz pierwszy w książce ABC testów osiągnięć szkolnych i dlatego bywa nazywana taksonomią ABC.
 
Poziom
Kategoria
I. Wiadomości
A. Zapamiętanie wiadomości
B. Zrozumienie wiadomości
II. Umiejętności
C. Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych
D. Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych

A. Zapamiętanie wiadomości- wiadomości mogą dotyczyć terminologii, faktów, praw i teorii naukowych, kryteriów oceny, zasad działania i metodologii badań. W każdym wypadku uczeń uzyskuje gotową wiedzę, wymagającą co najwyżej pewnego przegrupowania dla powiązania z wiedzą poprzednio uzyskaną. Wiadomości są zapamiętane, gdy uczeń jest w stanie odszukać je w pamięci, sprawdzić kompletność i ewentualnie uzupełnić, przedstawić je w formie ustnej lub pisemnej, albo wykorzystać w praktycznym działaniu. Uczeń powinien nam powiedzieć lub pokazać „jak to zrobić” ale niekoniecznie musi umieć wykonać daną czynność.
B. Zrozumienie wiadomości-  obejmuje podstawowy poziom zrozumienia, pozwalający na operowanie wiadomością w zakresie uznanym za niezbędny na danym szczeblu nauczania przedmiotu.
Główne rodzaje wymaganych operacji są następujące:
Tłumaczenie, czyli przedstawienie wiadomości „swoimi słowami”
Interpretacja polega na streszczeniu wiadomości w porównaniu z innymi
Ekstrapolacja, czyli „przedłużenie” opisu zjawiska na inne sytuacje, równoległe lub przyszłe.
C. Zastosowanie wiadomości w sytuacjach typowych- oznacza opanowanie przez ucznia umiejętności praktycznego posługiwania się wiadomościami według podanych mu uprzednio wzorów.
D.Zastosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych- najwyższa kategoria celów obejmująca złożone procesy umysłowe, które prowadzą do znalezienia właściwej drogi rozwiązania problemu, czyli sytuacji nowej dla ucznia. Na zastosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych składają się trzy główne rodzaje czynności: analiza, synteza, ocena.

Taksonomia celów praktycznych(psychomotorycznych):

POZIOMY
KATEGORIE
I. Działania
A. Naśladowanie działania
B. Odtwarzanie działania
II. Umiejętności
C. Sprawność działania w zmiennych warunkach
D. Sprawność działania w zmiennych warunkach

A. Naśladowanie działania- polega na obserwacji wybranych przedmiotów i działań z nimi związanymi. Osoba wykonuje własne działanie i systematycznie kontroluje każdy element przez porównanie ze wzorem.
B. Odtwarzanie działania-polega na wykonywaniu praktycznego zadania w całości bez jednoczesnego obserwowania wzoru. Jest to wykonywane z niewielką jeszcze skutecznością.
C. Sprawność działania w zmiennych warunkach-polega na wykonaniu wyuczonego działania praktycznego. Osoba osiągnie zamierzony cel, gdy ważne okoliczności zadania nie ulegną zmianie.
D. Sprawność działania w zmiennych warunkach- polega na wykonywaniu działania automatycznie, przy bardzo niewielkim nakładzie energii i czasu osiąga się skuteczność. Działanie może być łączone z innymi czynnościami i podejmowane w różnych warunkach.

Taksonomia celów wychowania:

POZIOM
KATEGORIE
I. Działania
A. Uczestnictwo w działania
B. Podejmowanie działania
II. Postawy
C. Nastawienie na działanie
D. System działań

A. Uczestnictwo w działania- polega na chętnym dostosowaniu się wychowanka do sytuacji, jednak działanie nie jest podejmowane z jego inicjatywy.
B. Podejmowanie działania- polega na uczestnictwu wychowanka w działaniu z własnej inicjatywy, dostosowaniu się do sytuacji i organizowanie  jej. Postępowanie te nie jest w mało utrwalone.
C. Nastawienie na działanie- polega na świadomym uczestnictwu wychowanka w działaniu, podejmowaniu danego zadania z chęcią i na namawianiu do  uczestnictwa w nim inne osoby.
Poglądy wychowanka są pozbawione szerszego uogólnienia i pełnej spoistości.
D. System działań- polega na identyfikowaniu się wychowanka z danym działaniem.

Jak wykorzystywane są w praktyce funkcje taksonomii?

Uwzględniając użyteczność taksonomii, ich funkcje w projektowaniu, realizacji, jak też kontroli i ocenie procesów kształcenia, należy pamiętać o niewielkim ich wykorzystaniu w praktyce edukacyjnej.( F. Bereźnicki:)

Przyczyną stosunkowo niewielkiego wykorzystania w praktyce funkcji taksonomii jest:
a)wielość i różnorodność istniejących i wciąż powstających taksonomii
b)brak wystarczającego wykształcenia nauczycieli w zakresie psychologicznych teorii uczenia się.

Powyżej przedstawione ograniczenia powodują brak możliwości odpowiedniego formowania celów operacyjnych do czego powinny być wykorzystywane taksonomię. 

Źródło:
F. Bereźnicki: Dydaktyka ogólna w zarysie, Szczecin 1987 str. 89-109

Przygotowały:
Aleksandra Bednarek
Magdalena Mańkowska
Paulina Sawicka
Marta Zawadzka






poniedziałek, 12 marca 2012

Uszczegóławianie celów kształcenia

USZCZEGÓŁAWIANIE CELÓW KSZTAŁCENIA

1. Słowniczek:
Cel- według:
a) słownika wyrazów bliskoznacznych to:
- zamiar, zamierzenie, sens, intencja,zamysł (cel działania)
- pragnienie, marzenie, ambicja (cel życiowy)
- użytek, przeznaczenie (szczytny cel)
- obiekt, punkt, przedmiot, miejsce (cel ataków)
b) Franciszka Bereźnickiego to świadomie zamierzony stan rzeczy lub zdarzeń, do którego dąży się przez organizację działania.
Kształcenie to system działań zmierzających do tego, aby uczącej się jednostce umożliwić poznanie świata, przygotowanie się do zrozumienia świata i ukształtowanie własnej osobowości (samokształcenie).
Cele kształcenia to planowane, zamierzone i długotrwałe założenia dydaktyczne co do tego jak kształcić, jakie wartości wpajać i jakimi metodami.
Według K. Denka to świadome, z góry oczekiwane, planowane, a zarazem w miarę konkretne efekty edukacji. Efekty te odnoszą się do pożądanych zmian, które dokonują się w wiedzy, umiejętnościach, zdolnościach, zainteresowaniach i innych cechach osobowości uczniów pod wpływem procesów kształcenia.



2. Uszczegóławianie = Operacjonalizacja
- to inaczej przekształcanie celu ogólnego w cel bardziej precyzyjny, konkretny. Aby zrozumieć jakiś cel ogólny (świat przyrody) musimy przede wszystkim zrozumieć go w sposób bardziej konkretny (rośliny, zwierzęta).

3. Podział celów: 
a) cel ogólny- jest on z reguły mało potrzebny, ponieważ aby zrozumieć jakiś określony cel musi być on przedstawiony w sposób najszczególniejszy; jest to kierunek dążeń pedagogicznych.
b) cel operacyjny- to inaczej jakieś zamierzone, określone osiągnięcia. Jest to zachowanie jakie będzie miał uczący po zakończeniu nauki.
 Możne wyróżnić elementy:
  •  zachowanie końcowe-  zakładamy sobie cel i za pomocą kształcenia staramy się dojść do niego, aby go osiągnąć; to co uczeń zrobi, aby osiągnąć ten cel
  • warunki przejawiania zachowania końcowego wymaganego w teście- wymaga się to od ucznia, aby zaprezentował zachowanie końcowe.
Są trzy rodzaje warunków mających wpływ na wykonanie zadań testowych:
- pomoce naukowe (książki, notatki, globusy, atlasy, sylabusy itp.)
- ograniczenia nakładane na ucznia ( ukończenia sprawdzianu w wyznaczonym czasie, czas trwania zajęć lekcyjnych - jedna lekcja w szkole trwa 45minut)
- forma przedstawianie informacji (ustna, pisemna)
  • standardy osiągania zachowania końcowego - poziom realizacji, który można uznać za świadectwo, że cel został osiągnięty.
c) cel szczegółowy
Elementy:
- działanie- opis ćwiczenia, które powinno być wykonane
- treść- są to materiały za pomocą których działanie powinno zostać wykonane
- warunek- okoliczności, w których warunek ma mieć miejsce
- kryterium-  to pewien poziom, który jest oczekiwany od uczącego się
Cechy:
- odpowiedniość
- jednoznaczność
- wykonalność
- logiczność
- obserwowalność
- mierzalność



4. Zmiany celów ogólnych w toku operacjonalizacji
a) sprecyzowanie- należy sprecyzować używane wyrażenia unikając luźnych sformułowań, które służą jedynie ozdobie i nie przekazują konkretów
b) uszczegóławianie- pojedyncze hasło należy przedstawić używając dłuższych zdań o bogatszej treści
c) konkretyzacja- działanie dokonywane przez nas w konkretnej sytuacji, które dąży do stanu końcowego musi być dokładnie określone w przejrzysty sposób
d) upodmiotowienie osiągającego cel- tworzone cele operacyjne muszą być oparte na osobistym wkładzie i pełnej odpowiedzialności jednostki, jeśli tego nie ma, nie ma szans na dokonanie oczekiwanych zmian




5. Etapy operacjonalizacji według Bolesława Niemierko
a) analiza znaczenia celu ogólnego- napisanie celu, odczytanie go i rozważenie jego sensu oraz wyobrażenie sobie uczniów w pełni osiągających ten cel
b) luźne zapisy celów operacyjnych- przeprowadzenie tzw. "burzy mózgów" w celu wynotowania wszystkich zachowań u uczniów osiągających cel ogólny
c) selekcja i klasyfikacja luźnych zapisów- wybór zapisów dotyczących czynności ucznia, zachowanie a  nie cech osobowości oraz porządkowanie tych czynności według dziedzin i kategorii celów kształcenia, które zostały wcześniej określone
d) określenie warunków wykonywania czynności, zwanych też sytuacją odniesienia- określenie sytuacji w jakiej będzie znajdował się uczeń (życiowa, szkolna), w której będzie wykonywał  on daną czynność po jej opanowaniu
e) określenie wymagań co do biegłości wykonywania czynności, zwanych też standardami- określenie wymagań, które dotyczą między innymi czasu wykonywania czynności, ewentualnych błędów, które są dopuszczalne oraz norm jakości (standardu)
f) zredagowanie celów operacyjnych- sformułowanie zwięźle i jasno celów przez  nas przedstawianych jako te, które pełnią jakieś zadanie.




Bibliografia:
Bereźnicki Franciszek: Dydaktyka kształcenia ogólnego.Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls 2004, s. 109-116
Kawalec Renata: Słownik wyrazów bliskoznacznych. Kraków 2006, s. 26

Przygotowały:
Huska Karolina
Kowbel Kamila
Prusinowska Karolina
Twardowska Joanna

poniedziałek, 5 marca 2012

CELE I ZADANIA KSZTAŁCENIA – funkcje, istota, źródła i podstawy


CELE I ZADANIA KSZTAŁCENIA – funkcje, istota, źródła i podstawy

CELE KSZTAŁCENIA:

1. WEDŁUG WINCENTEGO OKONIA:
Cele edukacji i cele systemu oświaty to świadomie założone skutki, które społeczeństwo pragnie osiągnąć przez funkcjonowanie systemu oświaty. Zatem zależą one od charakteru każdego społeczeństwa.

2. WEDŁUG ENCYLOPEDII PEDAGOGICZNEJ:
Cele kształcenia i wychowania to najogólniejsza wizja pożądanych właściwości:
a) fizycznych
b) umysłowych
c) społecznych
d) kulturowych
e) duchowych
jednostki ludzkiej, które chce się uzyskać poprzez:
- tworzenie odpowiednich warunków indywidualnego rozwoju
- jego stymulowanie zwłaszcza w systemie oświatowo-wychowawczym: zarówno na lekcji szkolnej, jak i poprzez inne formy kształcenia oraz zabiegi mające na celu przyswojenie uczniowi i wychowankowi:
- wiedzy i związanych z nią umiejętności
- poglądów
- przekonań
- orientacji
- motywacji.

CELE KSZTAŁCENIA:
a)       stanowią podstawę różnych koncepcji kształcenia
b)       według nich można dobrać i ułożyć treści oraz program nauczania
c)       są podstawowym kryterium w opracowaniu i doborze metod, form oraz środków dydaktycznych
d)       są kryterium oceny efektywności pracy nauczyciela i uczniów, działalności całej szkoły
e)       organizują: struktury szkolne, programy, metody, środki nauczania, kształcenie nauczycieli oraz badania naukowe
f)        wyznaczają rolę nauk współdziałających z pedagogiką
g)       spełniają funkcję koordynującą, integrującą i mobilizującą
h)       są prospektywne, to znaczy dające rozległy widok na przyszłość, a więc pokazują nam jak powinno być
i)         mają znaczenie regulacyjne; stanowią gwarancję przeciw nadmiernemu rozbudowaniu środków;
j)        są one punktem odniesienia, do którego wszystko ma być przymierzane i według którego ma podlegać ocenie
k)       od nich zależy osiąganie pożądanych właściwości:
-fizycznych
-umysłowych
-społecznych
-kulturowych
-duchowych jednostki.



CEL OSTATECZNY wg S. Rollera
Chodzi o to, by cały system edukacyjny miał sens i podtrzymywał u uczniów i nauczycieli wymaganie, by nigdy nie podejmowali niczego, czego znaczenia, sensu i celu nie znają.


ŹRÓDŁA I PODSTAWY CELÓW KSZTAŁCENIA:



Jak stwierdza W. Okoń edukacja szkolna ma na względzie zarówno cele społeczne jak i cele jednostkowe. Dlatego też źródła i podstawy celów kształcenia możemy odnaleźć w ogólnych, społecznych czynnikach jak i tych zindywidualizowanych.

Według K. Sośnickiego istnieją dwa główne źródła: natura ludzka i życie społeczne człowieka
W pierwszej grupie, nazwanej naturalistyczną, Sośnicki wyodrębnia trzy odmiany wyprowadzające cele z
1) ogólnoludzkiej natury człowieka,
2) indywidualnych jego właściwości,
3 ) jego „losu” charakteryzującego jego bieg życia
W drugiej grupie, socjologicznej, wyodrębnił dwie podgrupy wyprowadzające cele z:
1) empirycznego obecnego stanu życia społeczeństwa (cele socjologiczno-empiryczne);
2) z ideologicznego obrazu tego życia, które powstaje i się rozwija (cele ideologiczne)

H. Muszyński wyprowadza źródła celów kształcenia z koncepcji marksistowskich i niemarksistowskich. Wśród niemarksistowskich koncepcji wyróżnia następujące koncepcje stanowienia celów wychowania:
-koncepcja naturalistyczna (główni przedstawiciele J.J. Rousseau, H. Spencer)
-koncepcje naturalistyczno-socjologiczne (główni przedstawiciele F. Znaniecki, E. Durkheim)
-koncepcje kulturalistyczne
-koncepcje socjologiczne (główny przedstawiciel: P. Bergmann)
-koncepcja instrumentalistyczna lub intuicjonistyczna (główny przedstawiciel: J. Dewey)
-koncepcje futurologistyczne (główny przedstawiciel B. Suchodolski)
[H. Muszyński przyjmuje aksjologię marksistowską jako usprawiedliwienie stanowionych celów.]

B. Suchodolski uznaje, że cele kształcenia mają dwa podstawowe źródła:
1) koncepcje człowieka
2) rozwojowe tendencje społeczne manifestujące w naszej teraźniejszości, wyznaczające „humanistyczny charakter cywilizacji socjalistycznej”

J. Materne wskazuje sześć źródeł wychowania:
1) określone filozofie i związane z nimi ideologie
2) tradycje społeczne
3) aktualne potrzeby gospodarcze, moralne i kulturalne społeczeństwa
4) indywidualność wychowanka, jego losy, walory i mankamenty osobowości
5) osobowość wychowawcy, jego poglądy, kultura i wartości
6) różne nauki, np. biologia, medycyna, psychologia, pedagogika, itd.

Link do filmiku z zajęć: POBIERZ 
Link do mapy mentalnej: POBIERZ

ŹRÓDŁA:
K. Denek: Wartości i cele edukacji szkolnej, Poznań – Toruń 1994; R. Girod, Cele ostateczne a wyniki kształcenia [w:] Bliskie i dalekie cele wychowania, Warszawa 1987.
S. Roller: Cele wychowania – tworzenie i odradzanie [w:] Bliskie i dalekie cele wychowania, Warszawa 1987, s. 392-395.
W. Okoń: Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 1980, s. 103.
Encyklopedia Pedagogiczna, red. W. Pomykało, Warszawa 1993, s. 54.
K. Sośnicki: Istota i cele wychowania, Warszawa 1964, s. 165-166.
K. Sośnicki: Istota i cele wychowania, op. cit., s. 166-200.
W. Okoń: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Warszawa 1995, s. 65.
H. Muszyński: Ideał i cele wychowania, Warszawa 1972, s. 44-63.
B. Suchodolski: Koncepcje człowieka a cele wychowania [w:] Pedagogika, red. B. Suchodolski, Warszawa, 1985, t. I, s. 73.
J. Materne: Cele i zadania wychowania w pedagogice, op. cit., s. 52-53.

Przygotowały:
Debora Bruzi
Magdalena Baszewska
Magdalena Pietrzyk