PROGRAM I KRYTERIA DOBORU TREŚCI KSZTAŁCENIA

1.Program i treści kształcenia
a) Program nauczania:
- odpowiednio przez specjalistów uporządkowany zbiór tematów z wybranych dziedzin wiedzy i życia przydatny dla nauczania
Program nauczania według:
K. Kruszewski - to wszystkie dokumenty, które normują prace szkół i nauczycieli
W. Okoń - proponuje użycie terminu ,,program nauczania" lub ,,program kształcenia", który wyznacza czynności ucznia i nauczyciela.
b) Treści kształcenia w ujęciu :

Tradycyjnego rozumienia	W. Okonia	F. Bereźnickiego	J. Półturzyckiego
Całokształt podstawowych wiadomości i umiejętności z dziedziny nauki, techniki, kultury, sztuki oraz praktyki społecznej , przewidziany do opanowania przez uczniów podczas ich pobytu w szkole	Treść kształcenia – curriculum , odpowiednio uporządkowany zasób informacji i czynności, których opanowanie ma umożliwić bądź ułatwić człowiekowi ukształtowanie jego stosunków ze światem go otaczającym	Treściami kształcenia określa się system wzajemnie ze sobą powiązanych wiadomości, umiejętności, nawyków i doświadczeń	Zasób faktów, pojęć, wiadomości, prawidłowych związków i teorii przekazywanych przez nauczycieli w procesie kształcenia

      

Curriculum – łaciński odpowiednik pojęcia programu, po łacinie oznacza „ tor wyścigu rydwanów”  , zakłada więc cel, drogę do celu i środek realizacji celu. 

2. Funkcje, modele, ujęcia i rodzaje  programów

Funkcje programów:

społeczna - program kształcenia może zapewniać reprodukcję kulturową lub zmianę społeczną

pedagogiczna - dobór treści kształcenia pod kątem wspomagania indywidualnego rozwoju dziecka

Modele programów kształcenia według H. Komorowskiej

1. model analityczny

• ,,uczyć się, by przyswoić"
• traktuje wiedzę jako obiekt, który należy zdobyć
• preferuje encyklopedyczne fakty, nie zaś umiejętności

2. model hermeneutyczny

• ,,uczyć się, by znaleźć odpowiedz"
• wiedza jako produkt współtworzenia nauczyciela i ucznia
• preferuje uczenie się przez doświadczenie

3. model krytyczny

• ,,uczyć się, by zmieniać"
• wiedza jako uzyskanie możliwości zmiany otaczającej rzeczywistości
• odpowiada na pytanie ,,jak zmieniać świat"

Podział programów:

- programy oparte na filozofii programów:

• pajdocentryczny - program elastyczny, otwarty, kładzie nacisk na gromadzenie doświadczeń płynących z interakcji dziecka ze środowiskiem szkolnym lub pozaszkolnym
• praktyczny - kładzie nacisk na kształcenie umiejętności, wiedzy i postaw
• o nachyleniu społecznym - występuje w nim socjalistyczna podbudowa, promująca społeczną sprawiedliwość
• tradycyjny - kładzie nacisk na naukę czytania, pisania i liczenia

- ze względu na typ wykształcenia:

• program kształcenia ogólnego
• program kształcenia zawodowego

- ze względu na treść nauczania:

• program przedmiotowy(akademicki) - przedmiot nauczania może być subdyscypliną naukową, zakłada, że uczeń podąża za nauczycielem
• program zintegrowany - zakłada, że nauczyciel podąża na uczniem, łączy niezależne dyscypliny w ujednoliconą całość, są elastyczne(dostosowanie się do poziomu i zainteresowań uczniów)

- ze względu na układ treści:

• programy liniowe - treści nauczania są organizowane według zasady przechodzenia od prostego do skomplikowanego, od wcześniejszego do późniejszego (bez opanowania elementu A nie można zrozumieć elementu B)
• programy koncentryczne - te same treści powtarza się co jakiś czas, rozszerzając stopniowo ich zakres, wzbogacając o nowe składniki

- Syllabus - broszura zawierająca program kształcenia

 budowa syllabus:1) przedmioty nauczania w rodzaju matematyki 2) zagadnienia i ścieżki     międzyprzedmiotowe, np. rozwój myślenia 3) metody kształcenia np. opowiadania.

Ujęcia programów:

1.Program jako wykaz treści nauczania - obejmuje zestaw podstawowych treści nauczania, stanowi wykaz, spis tematów.

2. Program jako zestaw planowanych czynności pedagogicznych - kompletny zestaw planowanych czynności pedagogicznych (zakres nauczania, układ treści, propozycje działów treści, interpretacje treści, metody i techniki nauczania)

3. Program jako zestaw zamierzonych efektów pedagogicznych - wykaz rezultatów jakie chcemy osiągnąć w danym procesie edukacyjnym (wiadomości, umiejętności, kompetencje)

4. Program jako zestaw pojęć i zadań do wykonania - wykaz jednostkowych zadań czy też działań przeznaczonych do wykonania w celu wyrobienia nawyków czynnościowych.

5. Program jako rejestr doświadczeń - wiąże się z całością odbieranych przez ucznia doświadczeń edukacyjnych.

3.Podstawy programów kształcenia.

1. Filozoficzne:

• idealizm: wiedza, podział na przedmioty, hierarchia przedmiotów - najważniejsze to filozofia, teologia, matematyka.
• realizm: wiedza, nauki humanistyczne i ścisłe
• pragmatyzm: bez ścisłej treści ani przedmiotów, rozwiązywanie problemów
• egzystencjalizm: treści i przedmioty do wyboru, materiał obejmuje emocje, estetykę i filozofię

2. Psychologiczne:

Główne teorie uczenia się:

• behawiorystyczne albo asocjacyjne: uczenie się polega na modyfikowaniu lub kształtowaniu zachowania poprzez wzmocnienia i nagrody
• poznawczo - procesualne: w procesie uczenia się jako najważniejsze traktują stadia rozwoju ucznia, myślenie krytyczne i twórcze
• fenomenologiczne i humanistyczne: ujmują dziecko całościowo w tym jego społeczny, psychiczny rozwój

3. Społeczne - relacje między społeczeństwem, oświatą i kształceniem, ważne są także teorie rozwoju społecznego.

4. Kryteria i teorie doboru treści do programów  kształcenia.

Kryteria doboru układu treści według W. Okonia:

1. Rozwijający się człowiek - Okoń podkreśla konieczność dostosowania programu do możliwości uczniów.

2. Zmieniające się społeczeństwo - treści maja kształtować właściwy stosunek do: ojczyzny i narodu, pracy zawodowej, rodziny, życia społeczno - obywatelskiego kraju.

3. Rozwój kultury - czynności związane z poznawaniem wybranych dóbr kultury\ wytwarzaniem prze młodzież różnych wartości, przeżywaniem wartości kulturalnych.

Kryteria doboru materiału nauczania - Konarzewski:

1. Filozofia programu szkolnego

• należy dobierać taki materiał nauczania, jaki reprezentuje całokształt dorobku ludzkości
• należy dobierać taki materiał nauczania, jakiego opanowanie posłuży wytworzeniu w uczniach cech społecznie pożądanych (role, funkcje człowieka)
• należy dobierać taki materiał nauczania, jaki pozwoli rozwinąć zdolności poznawcze uczniów, a szerzej - zdolności przystosowawcze i kreacyjne

2. Kryterium interesu - materiał nauczania odzwierciedla interesy grup i instytucji, kryterium to zwraca uwagę na "właściciela" szkoły i jego powiązania ze społeczeństwem.

3. Kryterium merytoryczne - ciężar odpowiedzialności przejmują specjaliści z dziedzin, z których pochodzi materiał nauczania.

4. Kryterium skuteczności dydaktycznej - zobowiązuje do tego, żeby układ materiału nauczania sprzyjał skutecznemu uczeniu się.

Kryterium doboru treści w ujęciu Półturzyckiego: kryterium społeczno - polityczne, tradycje kultury, rozwój psychofizyczny, kryterium aksjologiczno - teleologiczne.


Źródło:

F. Bereźnicki: Dydaktyka kształcenia ogólnego, Wydawnictwo Impuls, Kraków 2007, str. 121-171

Przygotowały:

Paulina Lasak

Klaudia Osenkowska

Aleksandra Sadowska